75. Yılda Türkçenin ve Dil Devriminin Öyküsü

Yazar

Sevgi Özel, Şerafettin Turan

Yayınevi

Dil Derneği Kitapları

Dil

Türkçe

Sayfa s.

424

Bu yapıt, Türkçenin Orta Asya'dan Anadolu'ya uzanan akışını, cumhuriyetimiz kurulmadan önceki durumunu, Atatürk'ün kurduğu Türk Dil Kurumu'nun 1932- 1983 arasındaki öyküsünü, 1983'ten sonra olup bitenlerle Dil Derneği'nin doğuşunu içeriyor. Kaynaklara, belgelere, tanıklara dayanarak Türkçeye ilişkin bildiklerimizi, yaşadıklarımızı, olumlu ve olumsuz bakış açılarını aktardık.

Atatürk'ün Türk Dil Kurumu'nu niçin kurduğunu, Türkçeyle niçin bu denli yakından ilgilendiğini, TDK'ye verdiği önemi, yazık ki çoğumuz bilmiyoruz.

Çünkü bir bütün olan Türk Devrimi gibi Harf ve Dil Devrimleri de ulusal eğitimde yeterince ele alınmıyor, yer bulamıyor. Dahası genç kuşaklara bilgi çağında yaşadıkları söyleniyor; ancak konu Türkçe olunca bilgi değil, bireysel görüşler, tartışmalar aktarılıyor. Tek yanlı okuyan, yaşamda başka renkler, düşünceler olduğunu kabul etmeyenler, gençlerin de tek yanlı okumasına, başka düşünce ve renkleri tanımamasına yol açıyor.

Bu nedenle bu yapıtın, Dil Devriminin 75. yılında bütün kısır tartışmaları bitireceğine, Türkçe için ortak akıl üretmemizi sağlayacağına inanıyoruz.
(Arka Kapak)

İçindekiler

- Sunuş

- Giriş

- Birinci Bölüm

- Türkçenin Tarihsel Gelişimi
Orta Asya'dan Anadolu'ya
İslamiyet Öncesi Dönem
İslam Kültürü Çevresine Giriş: Arapça ve Farsçanın Baskısı
Arayışlar ve Osmanlıca
Öz Dile Dönüş Eğilimleri
Yeniden Başkalaşım: Osmanlıca
Türkçenin Batı Dillerinden Etkilenmesi
Gereksinmeler ve Tartışmalar
Osmanlı Aydınları Arasında Dil Tartışmaları Yoğunlaşıyor

- İkinci Bölüm

- Türkçenin Yabancı Diller Boyunduruğundan Kurtarılması
Zorunluluklar
Mustafa Kemal ve Türkçe
Dilde Devrime Hazırlık
Türkçeleştirmede İlk Adım: Dil Encümeni
Yeni Bir Örgüt Kurma Gereği
Akademi Değil, Özerk Dernek
Türk Dili Tetkik Cemiyeti
İlk Türk Dili Kurultayı (26 Eylül - 5 Ekim 1932)
Kurucu ve Koruyucu Başkan: Atatürk
Dilde Devrimin Kısa Sürede Yaygınlaşması
Dilde Evrim Değil, Devrim
Çalışma Raporu ve Merkez Yönetim Kurulu Seçimi
26 Eylül Dil Bayramı

- Üçüncü Bölüm

- Atatürk'ün Dil Çalışmalarına İlgisi ve Katkıları
İlk Öneriler ve İlkelerin Saptanması
CHP Programının Türkçeleştirilmesi
Üçüncü Dil Kurultayı ve Güneş Dil Kuramı
Atatürk Dil Çalışmalarını Yaşamının Sonuna Değin Sürdürmüştür
Akademi Sorunu
Atatürk'ün Özleştirmeye Katkıları

- Dördüncü Bölüm

- 1950'den Sonra Dil Devrimine Bakış
Dil Devriminin Amacı: Aydınlanma
Cumhuriyetin Temel İlkeleri Tartışma Konusu
Anayasa, "Teşkilat-ı Esasiye" Oluyor
Türk Dil Kurumu Kamu Yararına Çalışan Dernekti
Demokrat Parti İktidarı,Türk Dil Kurumu'nun Ödeneği Kesiyor
Dil Devrimine Tepki Büyüyor
Kimler Dili Politikaya Araç Yaptı?
"Neden Türkçe Değil de Öz Türkçe?"
Dil Kendi Kendine Gelişebilir mi?
Türkçeleştirmede Aşırılığa mı Gidildi?
Dil Devrimi Karşıtları Ne Yapmak İstiyor?

- Beşinci Bölüm

- 1980'den Sonra Devrimlere Bakış
"Devrim- Devrimci" Sözcüklerini Sorgulama
Kurumları Kapatmak İçin İlk Adım
TDK'yi Kapatmak İçin İkinci Adım: Devlet Denetleme Kurulu, TDK'yi Denetime Alıyor
Denetleme Sonucu
Önyargılı "Gözlem ve Değerlendirmeler"
Org. Necdet Üruğ'un Demokratik Önerisi
Denetim Sıkılaştırılıyor
"Karargâh Emri" Değiştirilemez
Org. Tahsin Şahinkaya'nın Yasa Taslağı
Atatürk Kurumları Kapatılıyor
Türk İslam Sentezi Devletin Kültür Siyasası mı?
Atatürk'ün Türk Dil Kurumu Son Toplantısını Yapıyor
Atatürk Kurumları Niçin Kapatıldı?

- Altıncı Bölüm

- Atatürk'ün Türk Dil Kurumu'nun 51 Yılı
Atatürk TDK'ye Niçin Gelir Bırakmıştı?
Atatürk'ün Kurumları ile CHP Tartışması
Türk Dil Kurumu ile Devlet Kurumları Uyum İçinde Çalışmıştır
"Dil Kurumu'nu Tanımak"
Türk Dil Kurumu. Atatürk'ün Belirlediği Amaca Ulaşmıştır
Türk Dil Kurumu'nun Bilimsel Çalışmaları
Derleme ve Tarama Kolu
Dilhilgisi ve Dilbilim kolu
Sözlük Kolu
Terim Kolu
Terim Kolunun Türkçeye Sağladığı Katkılar
Yayım ve Tanıtma Kolu
TDK Yarışmaları, Ödüller
Türk Dil Kurumu Kitaplığı
Türk Dil Kurumu Belgeliği
Demirbaş Eşya ve Akçal Durumla İlgili Bilgiler

- Yedinci Bölüm

- Dil Derneği Dönemi
Türk İslam Sentezi. Açıkça Eğitim ve Kültür Siyasası Oluyor
1983'ten Önceki Türk Dil Kurumu'nun Üyeleri Örgütleniyor
Bir Dergi mi, Bir Dernek mi?
Dernek Kurma Kararı Veriliyor
Kurucular Kurulu Belirleniyor
İletişim Sıkıntısı Sürüyor
Ankara Valiliğine Başvuru Yapılıyor
İçişleri Bakanlığı Derneğin Kurulmasını Önlemeye Çalışıyor
Dil Derneği Kurulması Yasak Derneklerden Sayılıyor
Kurucu Üyeler İçin Suç Duyurusu Yapılıyor
Ankara 3. İdare Mahkemesi Yürütmeyi Durduruyor
Valilik, "Kurulması Yasak Dernek" Kararında Direniyor
Danıştay'ın Kararı Dil Derneği'nin Yolunu Açıyor
Ankara Cumhuriyet Savcılığı, Dernek Kurucularını Aklıyor
Dil Derneği "Yasak Dernek" İmgesini Silmeye Çalışıyor
Çağdaş Türk Dili Dergisi Doğuyor
Dil Derneği'nin Kamu Yararına Çalışan
Derneklerden Sayılma İsteği
Dil Derneği'nin Gelir Durumu, Demirbaşları
1987- 2007 Arasındaki Etkinlikler
Ödüller
Atatürk'ün Türk Tarih ve Dil Kurumlan İçin Verilen Hukuk Savaşımı
Sivas Milletvekili Mustafa Kemal Palaoğlu'nun Yasa Önerisi
Zonguldak Milletvekili Bülent Ecevit'in Girişimi
SHP- DYP Koalisyonu Döneminde Atatürk'ün Kalıtı İçin Atılan Adımlar
Anayasa Değişikliği Paketi
Mersin Milletvekili, Kültür Bakanı Fikri Sağlar'ın Girişimi
Prof. Dr. Şerafettin Turan'ın Açtığı Dava
Prof. Dr. Şerafettin Turan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Gidiyor

- Sonuç
Dil Devriminin 75. Yılında, 20. Yılını Dolduran Dil Derneği

- Sekizinci Bölüm

- Ekler
Ek: 1 Türk Dil Kurumu'na ve Türkçeye Emek Verenler
Ek: 2 Son Yönetim Kurulunun Akçal Yazanağı
Ek: 3 Türk Dil Kurumu'nun 1932- 83 Arasında Yaşayan Üyeleri
Ek: 4 TDK'nin Düzenlediği Konferans, Söyleşi, Açıkoturumlar
Ek: 5 Türk Dil Kurumu Ödüllerini Kazananlar, Seçici Kurullar
Ek: 6 Atatürk'ün Türk Dil Kurumu'nun Yayınları/ 1932- 1983
EK: 7 Dil Derneği'nin Yönetim Kurulları 1987- 2007
EK: 8 Dil Derneği'nin Etkinlikleri 1987- 2007
Ek: 9 Dil Derneği Ödülleri
Ek: 10 Dil Derneği Yayınları

- Kaynakça
Kişi, Kurum ve Kavramlar Dizini